Słownik terminów rzemieślniczych i konserwatorskich

Przytoczone niżej terminy pojawiają się często w naszych artykułach i opisach produktów, pogrupowaliśmy je tematycznie:

 

???? 1. Obiekt zabytkowy i jego kontekst

Substancja zabytkowa – oryginalny materiał obiektu (np. drewno, cegła, szkło), którego zachowanie jest priorytetem w konserwacji.

Forma historyczna – układ, proporcje i detale zgodne z epoką powstania obiektu.

Nawarstwienia – kolejne warstwy materiałów i dekoracji dodawane w różnych okresach, istotne dla analizy historycznej.

Strefa ochrony konserwatorskiej – obszar objęty szczególnym nadzorem konserwatorskim, w którym obowiązują ograniczenia dotyczące prac budowlanych i renowacyjnych.

Autentyczność – stopień zachowania oryginalnych cech obiektu; kluczowa wartość w ochronie dziedzictwa.

 

????️ 2. Działania konserwatorskie i dokumentacja

Program robót konserwatorskich – dokument określający zakres, metody i cele prac przy obiekcie zabytkowym, zatwierdzany przez konserwatora.

Zalecenia konserwatorskie – wytyczne wydawane przez urząd konserwatorski, określające dopuszczalne działania przy obiekcie.

Rewaloryzacja – przywrócenie wartości kulturowych obiektu, często przez uporządkowanie jego otoczenia.

Restauracja – przywrócenie pierwotnej formy obiektu na podstawie badań i dokumentacji.

Rekonstrukcja – odtworzenie zniszczonych fragmentów obiektu; musi być czytelna i odróżnialna od oryginału.

Minimalna interwencja – zasada ograniczania działań do niezbędnego minimum, by nie naruszyć substancji zabytkowej.

Odwracalność – możliwość cofnięcia zastosowanych metod bez szkody dla obiektu.

Czytelność interwencji – widoczność granic między oryginałem a rekonstrukcją.

 

???? 3. Materiały i ich właściwości

Farba lniana – naturalna farba na bazie oleju lnianego i pigmentów mineralnych, stosowana w konserwacji i stylizacji.

Pigmenty – substancje barwiące, naturalne (ziemne, mineralne) lub syntetyczne; w konserwacji preferowane są pigmenty trwałe i zgodne z epoką.

Bejca olejowa – preparat barwiący na bazie oleju lnianego, podkreślający strukturę drewna.

Kit szklarski na oleju lnianym – masa do osadzania szyb, wykonana z oleju lnianego i kredy; elastyczna i trwała.

Terpentyna – naturalny rozcieńczalnik do farb olejnych, pozyskiwany z żywicy sosnowej.

Mydło lniane – środek czyszczący na bazie oleju lnianego, stosowany do pielęgnacji drewna i okuć.

Hydrofobowość drewna – zdolność drewna do odpychania wody; zwiększana przez impregnację olejami naturalnymi.

 

???? 4. Techniki aplikacji i obróbki powierzchni

Gruntowanie – nasączanie olejem lnianym lub specjalnym podkładem, poprawiające przyczepność farby.

Aplikacja warstwowa – nakładanie farby lub oleju w cienkich, kolejnych warstwach.

Impregnacja – zabezpieczenie drewna przed wilgocią i rozkładem biologicznym.

Stylizacja przecierkowa – technika dekoracyjna polegająca na częściowym odsłanianiu warstw farby.

Patynowanie – nadanie powierzchni postarzonego wyglądu.

Trwałość powłoki – odporność warstwy farby lub impregnatu na czynniki atmosferyczne, UV, ścieranie i starzenie.

 

???? 5. Usuwanie powłok i narzędzia

Lampa na podczerwień – urządzenie do bezpiecznego usuwania starych powłok przez nagrzewanie (np. SpotHeater, Speedheater).

Skrobak konserwatorski – narzędzie ręczne do precyzyjnego usuwania farby bez uszkadzania drewna.

Szpachelka elastyczna – narzędzie do aplikacji kitu szklarskiego i wygładzania powierzchni.

Czyszczenie mechaniczne – usuwanie starych powłok za pomocą narzędzi ręcznych, bez użycia chemii.

 

???? 6. Zjawiska i problemy powierzchniowe

Kredowanie – naturalne matowienie farby olejnej pod wpływem warunków atmosferycznych.

Zmatowienie – utrata połysku farby, wynikająca z naturalnego starzenia lub wilgoci.

Rozwarstwienie powłoki – oddzielanie się warstw farby od podłoża.

Marszczenie – fałdowanie się warstwy farby, zwykle przy zbyt grubej aplikacji lub wilgotnym podłożu.

 

???? 7. Dokumentacja i edukacja

Inwentaryzacja konserwatorska – opis stanu zachowania obiektu, jego materiałów i uszkodzeń.

Kwerenda archiwalna – poszukiwanie źródeł historycznych (plany, zdjęcia, opisy).

Ekspertyza konserwatorska – ocena stanu technicznego i wartości zabytku przez specjalistę.

Dziennik prac konserwatorskich – zapis działań, użytych materiałów i obserwacji.

Próba pigmentowa – test koloru i trwałości pigmentu na niewielkiej powierzchni.

Karta techniczna produktu – dokument zawierający skład, sposób użycia i właściwości materiału.