Farby Allbäck – naturalna siła w ochronie drewnianych łodzi
W świecie pełnym syntetycznych lakierów i farb, jest grupa właścicieli drewnianych łodzi, która szuka rozwiązań zgodnych z naturą. Farby lniane Allbäck, produkowane w Szwecji, zdobywają uznanie nie tylko w konserwacji zabytków, ale także w szkutnictwie. Dlaczego? Bo drewno „rozumie” olej lniany — i odwrotnie.
Drewniana łódź to nie tylko środek transportu. To dzieło rąk, tradycji i pasji. Drewno oddycha, pracuje, starzeje się — i potrzebuje wykończenia, które nie będzie mu przeszkadzać, lecz wspierać. W przeciwieństwie do nowoczesnych rozwiązań, farby lniane Allbäck nie tworzą szczelnej skorupy, mimo to chronią drewno, pracując razem nim.
Aby nie być gołosłownymi przedstawiamy informacje oparte o wypowiedzi właścicieli drewnianych łodzi i recenzję kapitana Davida Billa z magazynu Small Boats Monthly, który testował farby lniane Allbäck na różnych gatunkach drewna i opisał ich zastosowanie w konserwacji słynnego statku Charles W. Morgan.
Testy na różnych gatunkach drewna
Kapitan Bill przetestował farby Allbäck na sośnie, mahoniu, cedrze, teaku i orzechu. Farba rozprowadzała się gładko, nie zostawiała smug, a po wyschnięciu dawała matowe lub półpołyskowe wykończenie. Co więcej, do czyszczenia pędzli użył mydła lnianego — bezpiecznego dla skóry i środowiska.
Case study: Charles W. Morgan
Podczas renowacji 174-letniego statku wielorybniczego Charles W. Morgan zastosowano właśnie farby i oleje lniane Allbäck.
Charles W. Morgan to najstarszy zachowany drewniany statek wielorybniczy na świecie, zbudowany w 1841 roku. Przez dekady był eksponatem w Mystic Seaport Museum, ale w latach 80. XX wieku jego kadłub zaczął wykazywać poważne oznaki degradacji. Przyczyną okazały się nowoczesne farby syntetyczne, które — choć miały chronić — zatrzymywały wilgoć i przyspieszały gnicie drewna. Zespół konserwatorski, kierowany przez cieślę Roba Whalena, zdecydował się na radykalną zmianę podejścia. Zamiast kolejnych warstw chemicznych powłok, sięgnięto po sprawdzone, historyczne rozwiązanie: farby lniane Allbäck.
Z powierzchni usunięto warstwy starej farby i zabrudzeń. Zastosowano mydło lniane Allbäck — bezpieczne dla drewna i środowiska, a jednocześnie skuteczne w usuwaniu tłuszczu i pleśni. Nowe deski nasycano gotowanym olejem lnianym, stare oczyszczano i zabezpieczano tą samą metodą. Cały kadłub pokryto dwiema warstwami czarnej farby lnianej Allbäck. Farba była nakładana cienko, zgodnie z zasadą „lepiej mniej, ale dokładnie”. Dzięki temu nie tworzyła szczelnej skorupy, lecz elastyczną, oddychającą powłokę. Po zakończeniu malowania, powierzchnie były okresowo przecierane olejem lnianym, aby utrzymać ich elastyczność i odporność na warunki atmosferyczne. Renowacja Charles W. Morgan z użyciem produktów Allbäck nie tylko przywróciła mu dawny blask, ale też zapewniła zgodność z historycznymi metodami konserwacji.
Foto: Rhvanwinkle, wikipedia.org
Case study: Reaper
Renowacja zabytkowego statku to nie tylko kwestia techniczna — to decyzja o tym, jak traktujemy dziedzictwo, materiał i środowisko. W przypadku Reapera, flagowej jednostki Scottish Fisheries Museum, wybór był jasny: tradycyjne materiały, w tym olej lniany, okazały się najlepszym rozwiązaniem zarówno dla drewna, jak i dla autentyczności projektu. Olej lniany, pozyskiwany z siemienia lnianego, był stosowany w szkutnictwie od wieków. Wnika głęboko w pory drewna, zabezpieczając je przed wilgocią, ale pozwalając na naturalne odparowywanie wody. W przeciwieństwie do farb syntetycznych, utwardza się nie przez odparowanie, lecz przez polimeryzację — tworząc trwałą, elastyczną powłokę. Donald MacDonald, członek Boats Club, przeprowadził testy na kawałkach dębu i modrzewia. Nakładał surowy olej lniany raz lub dwa razy w tygodniu, obserwując jego zdolność do wysychania. Następnie zastosował warstwy farby na bazie gotowanego oleju lnianego. Efekt? Trwała, sucha i estetyczna powierzchnia — zgodna z charakterem jednostki z 1902 roku. W przypadku Reapera, zastosowano czarną farbę lnianą na kadłubie, co jest zgodne z tradycyjnym wykończeniem szkockich łodzi rybackich z początku XX wieku.
Foto: Jim Bain, wikimedia.org
Co o farbach na oleju lnianym mówią eksperci?
Capt. David Bill, autor w Small Boats Magazine, pisze:
„Farba lniana pozwala drewnu oddychać. W przeciwieństwie do nowoczesnych farb akrylowych i alkidowych, nie tworzy szczelnej bariery, która zatrzymuje wilgoć i prowadzi do gnicia drewna.”
Rob Whalen, główny cieśla projektu renowacyjnego:
„Farba lniana Allback okazała się najlepszym wyborem w kontekście konserwacji jedynego na świecie zachowanego żaglowca wielorybniczego.”
Thad Danielson, szkutnik z Massachusetts:
„Farby Allbäck nie pękają ani nie łuszczą się. Moja łódź SEA HARMONY wyglądała tak samo po siedmiu latach. To oszczędność czasu i pieniędzy.”
Ben Fuller, kurator muzeum łodzi, dodaje:
„Używam Allbäck na wiosłach i masztach. Wygląda pięknie, ale trzeba ją dokarmiać. To nie jest system ‘pomaluj i zapomnij’.”
Użytkownik forum Canal World:
„Farba lniana dobrze się trzyma, ale wymaga regularnego odświeżania olejem. Praca z nią jest przyjemna, ale trzeba ją rozumieć.”
Użytkownicy forum Wooden Boat:
„Używałem jej dość często na łodziach i w projektach zewnętrznych. Potwierdzam, że nie łuszczy się ani nie pęka, ale po prostu „wyparowuje” z drewna, gdy z czasem ulega zniszczeniu. Poza tym jest bardzo łatwa w utrzymaniu i odnawianiu."
"Po 7 latach niebieska farba olejna lniana wyglądała trochę matowo. Po prostu wziąłem tani pędzel, nałożyłem cienką warstwę gotowanego oleju lnianego (z Home Depot) i przetarłem wszystko czystymi, miękkimi szmatkami. Farba wygląda jak nowa."
Jak działa farba Allbäck?
-
Oddychalność – nie zatrzymuje wilgoci, co zmniejsza ryzyko gnicia drewna.
-
Brak toksyn – zero rozpuszczalników, mikroplastiku, substancji ropopochodnych.
-
Łatwa renowacja – nie łuszczy się, można ją odświeżyć bez szlifowania.
-
Naturalne dodatki – dedykowany dodatek (zawierający tlenek cynku) sprawia, że farba działa przeciwgrzybiczo.
Wnioski
-
Farba Allbäck jest ceniona przez ekspertów za naturalność, oddychalność i zgodność z tradycyjnymi metodami konserwacji.
-
Wymaga świadomego podejścia: regularnego „dokarmiania” olejem, cierpliwości i zrozumienia procesu utwardzania.
-
Idealna dla klasycznych łodzi drewnianych.
Farba lniana to nie tylko produkt — to filozofia pracy z drewnem. Wymaga uważnego nakładania i regularnej pielęgnacji, ale w zamian daje trwałość, piękno i bezpieczne dla środowiska wykończenie. Wybierając tradycyjne wykończenie, nie tylko chronisz łódź. Wspierasz rzemiosło, lokalne techniki, wiedzę przekazywaną przez pokolenia.
Źródła:
